Yumurtalık kanseri, kadın üreme organlarından biri olan yumurtalıklarda (over) oluşan kötü huylu hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkan ciddi bir hastalıktır. Kadınlarda görülen en ölümcül jinekolojik kanser türlerinden biridir ve genellikle ileri evrelerde teşhis edildiğinden dolayı tedavisi zorlaşabilir. Sessiz ilerlemesi ve spesifik belirtiler göstermemesi nedeniyle “sessiz katil” olarak da adlandırılır.
Yumurtalıkların Görevi ve Yapısı
Kadın üreme sisteminde iki yumurtalık bulunur. Bu yapılar, yumurtaları (oositleri) üretmenin yanı sıra östrojen ve progesteron gibi hormonları da salgılar. Bu hormonlar, adet döngüsünü düzenler ve hamileliğin sürdürülebilmesi için gereklidir. Yumurtalık kanseri, bu yapının herhangi bir bölgesinden kaynaklanabilir ve genellikle epitelyal hücrelerden (yumurtalığın dış yüzeyini kaplayan hücreler) köken alır.
Yumurtalık Kanseri Türleri
Yumurtalık kanserleri, köken aldığı hücre tipine göre üç ana gruba ayrılır:
- Epitelyal Tümörler: Yumurtalık kanserlerinin yaklaşık %90’ını oluşturur. Genellikle menopoz sonrası kadınlarda görülür.
- Germ Hücreli Tümörler: Yumurtalıkta yumurta üreten hücrelerden kaynaklanır. Daha çok genç kızlarda ve genç kadınlarda görülür.
- Stromal Tümörler: Hormon üreten hücrelerden kaynaklanır. Nadiren görülür ama hormonel belirtiler verebilir.
Risk Faktörleri
Yumurtalık kanserinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı faktörler hastalığın gelişme riskini artırabilir:
- Yaş: Genellikle 50 yaş ve üzeri kadınlarda görülür.
- Genetik Yatkınlık: BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonları, yumurtalık kanseri riskini artırır. Ailede meme veya yumurtalık kanseri öyküsü olması da önemlidir.
- Doğurganlık Faktörleri: Hiç doğum yapmamış olmak, geç yaşta doğum yapmak ya da erken adet görmeye başlamak gibi durumlar riski artırabilir.
- Endometriozis: Bu rahatsızlık da yumurtalık kanseriyle ilişkilendirilmektedir.
- Hormonal Tedaviler: Uzun süreli hormon tedavileri, risk faktörleri arasında yer alabilir.
- Obezite: Obez bireylerde yumurtalık kanseri gelişme olasılığı daha fazladır.
Belirtiler
Yumurtalık kanseri başlangıçta belirti vermeyebilir. Ancak hastalık ilerledikçe şu belirtiler görülebilir:
- Karın şişliği veya baskı hissi
- Karın ağrısı
- Erken doyma veya iştahsızlık
- Sık idrara çıkma ihtiyacı
- Kabızlık veya hazımsızlık
- Kilo kaybı
- Yorgunluk
Bu belirtiler başka hastalıklarda da görülebildiği için, kadınlar genellikle doktora başvurmakta gecikir. Ancak bu tür şikayetlerin birkaç hafta boyunca devam etmesi durumunda mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.
Tanı Yöntemleri
Yumurtalık kanserinde erken teşhis oldukça zordur. Ancak aşağıdaki yöntemlerle tanı konulabilir:
- Fiziksel Muayene: Doktor, pelvik muayene sırasında kitle varlığını tespit edebilir.
- Ultrasonografi: Karın ya da vajinal ultrasonla yumurtalıktaki anormallikler görüntülenebilir.
- Kan Testleri: Özellikle CA-125 adı verilen tümör belirteci, yumurtalık kanseri göstergesi olabilir. Ancak yalnız başına yeterli değildir.
- BT ve MR Görüntüleme: Kitlelerin yayılımı hakkında bilgi verir.
- Biyopsi: Kesin tanı biyopsi ile konulur. Cerrahi sırasında alınan doku örneği patolojik incelemeye gönderilir.
Evreleme
Tanı konulduktan sonra, hastalığın hangi evrede olduğu belirlenir. Yumurtalık kanseri evreleri şu şekildedir:
- Evre I: Kanser sadece yumurtalıklarla sınırlıdır.
- Evre II: Kanser, pelvik bölgedeki diğer organlara yayılmıştır.
- Evre III: Kanser karın boşluğuna yayılmıştır.
- Evre IV: Kanser uzak organlara, özellikle akciğer ve karaciğere sıçramıştır.
Evre ne kadar ileriyse, tedavi de o kadar zorlaşır.
Tedavi Yöntemleri
Tedavi, hastalığın evresine, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve tümörün türüne bağlı olarak planlanır. Temel tedavi yöntemleri şunlardır:
1. Cerrahi Müdahale
Yumurtalık kanserinin tedavisinde en önemli adımdır. Ameliyatla kanserli dokular mümkün olduğunca alınır. Genellikle şunlar yapılır:
- Rahmin alınması (histerektomi)
- Yumurtalıkların alınması (salpingo-ooforektomi)
- Omentum (karın iç zarı) çıkarılması
- Lenf nodlarının alınması
2. Kemoterapi
Cerrahiden sonra kalan kanser hücrelerini yok etmek için uygulanır. Yaygın olarak kullanılan ilaçlar arasında karboplatin ve paklitaksel bulunur. Genellikle 3-6 kür uygulanır.
3. Hedefe Yönelik Tedaviler
BRCA mutasyonu olan hastalarda PARP inhibitörleri gibi ilaçlar etkili olabilir. Bu ilaçlar, kanser hücrelerinin DNA onarımını bozarak hücrelerin ölmesini sağlar.
4. Radyoterapi
Yumurtalık kanserinde nadiren kullanılır ancak bazı özel durumlarda tercih edilebilir.
Prognoz ve Yaşam Süresi
Yumurtalık kanserinin prognozu, hastalığın evresi ve tipiyle doğrudan ilişkilidir. Erken evrede yakalanan hastalarda 5 yıllık sağkalım oranı %90’a kadar çıkabilirken, ileri evrelerde bu oran %30’un altına düşebilir. Düzenli kontroller, yaşam tarzı değişiklikleri ve tedaviye uyum, yaşam süresini olumlu etkileyebilir.
Hastalığın Psikolojik Etkileri
Yumurtalık kanseri teşhisi, kadınların hem fiziksel hem de duygusal sağlığını derinden etkileyebilir. Tedavi süreci; saç dökülmesi, hormonal değişiklikler, doğurganlık kaybı ve menopoza bağlı etkiler gibi çeşitli sorunları beraberinde getirir. Depresyon, kaygı bozukluğu ve özgüven kaybı yaygın olarak görülür. Bu nedenle psikolojik destek, tedavi sürecinin önemli bir parçası olmalıdır.
Korunma Yolları
Yumurtalık kanserini tamamen önlemek mümkün değildir, ancak riski azaltmak için bazı önlemler alınabilir:
- Doğum kontrol haplarının uzun süreli kullanımı riski azaltabilir.
- Doğum yapmak ve emzirmek koruyucu faktörler arasındadır.
- Genetik yatkınlığı olan kadınlar için koruyucu cerrahi (profilaktik ooforektomi) düşünülebilir.
- Sağlıklı beslenme ve egzersiz gibi yaşam tarzı alışkanlıkları, genel olarak kanser riskini azaltır.
Yumurtalık kanseri, kadın sağlığını tehdit eden ciddi bir hastalıktır. Sessiz seyretmesi ve spesifik belirti vermemesi nedeniyle erken teşhis edilmesi zor olabilir. Bu nedenle kadınların kendi bedenlerini iyi tanımaları, belirtileri dikkate almaları ve düzenli jinekolojik muayenelerini ihmal etmemeleri büyük önem taşır. Gelişen tıbbi teknolojiler, genetik testler ve kişiye özel tedavi yöntemleri sayesinde, yumurtalık kanseriyle mücadelede önemli ilerlemeler kaydedilmektedir.
