Egzama, cildin iltihaplanmasıyla ortaya çıkan, kaşıntı, kızarıklık ve kuruluk gibi belirtilerle kendini gösteren kronik bir cilt hastalığıdır. Vücudun herhangi bir bölgesinde görülebileceği gibi, genital bölgede – özellikle kadınlarda vulva bölgesinde – de oluşabilir. Bu duruma vulvada egzama ya da genital egzama denir. Hassas ve nemli bir alan olan vulvada meydana gelen egzama, hem fiziksel rahatsızlığa hem de psikolojik strese yol açabilir.
Bu yazıda, vulvada egzamanın nedenlerini, belirtilerini, tanı ve tedavi yöntemlerini detaylı olarak ele alacağız. Aynı zamanda yaşam tarzı değişiklikleriyle nasıl kontrol altına alınabileceğini de inceleyeceğiz.
Vulva Nedir?
Vulva, kadın dış genital organlarının tamamını kapsayan bir terimdir. Labia majora (dış dudaklar), labia minora (iç dudaklar), klitoris ve vajinal giriş bu yapının parçalarıdır. Vulva, hormonlara duyarlı, nemli ve hassas bir dokuya sahiptir. Bu özellikleri nedeniyle alerjenlere, tahriş edici maddelere ve cilt rahatsızlıklarına karşı daha duyarlıdır. Egzama gibi cilt problemleri vulva bölgesinde görüldüğünde, yaşam kalitesini doğrudan etkileyebilir.
Vulvada Egzamanın Nedenleri
Vulvada egzama oluşumunun birçok nedeni olabilir. Bunlar genellikle irritan (tahriş edici) maddeler, alerjenler veya cildin yapısal özellikleri ile ilgilidir. En yaygın nedenler şunlardır:
1. Temas Egzaması (Kontakt Dermatit)
Vulvada en sık görülen egzama türüdür. İki türü vardır:
-
İrritan kontakt dermatit: Sabunlar, deterjanlar, ıslak mendiller, parfümler, kokulu ped veya tamponlar gibi tahriş edici maddelerle temas sonucu oluşur.
-
Alerjik kontakt dermatit: Lateks, nikel, bazı ilaçlar veya hijyen ürünlerinde bulunan kimyasallara karşı gelişen alerjik reaksiyon sonucu oluşur.
2. Atopik Egzama (Atopik Dermatit)
Genetik yatkınlığı olan kişilerde daha sık görülür. Cildin doğal bariyerinin zayıf olması nedeniyle dış etkenlere karşı daha savunmasız hale gelir. Genellikle çocuklukta başlar ancak yetişkinlikte de devam edebilir.
3. Seboreik Dermatit
Yağlı bölgelerde görülen, pullanma ve kızarıklıkla seyreden bir egzama türüdür. Vulva nadiren etkilenir ama bazı kadınlarda görülebilir.
4. Nörodermatit (Liken Simpleks Kronikus)
Şiddetli kaşıntıya bağlı olarak sürekli kaşınan bölgede kalınlaşma ve lezyonlar oluşur. Genellikle psikolojik stresle ilişkilidir ve kaşıma alışkanlığı ile tetiklenir.
Vulvada Egzamanın Belirtileri
Vulvada egzamanın belirtileri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Ancak en yaygın şikayetler şunlardır:
-
Şiddetli kaşıntı (özellikle geceleri artar)
-
Kızarıklık
-
Kuruluk ve pullanma
-
Yanma hissi
-
Ciltte çatlama, kalınlaşma veya tahriş
-
Sızı ve ağrı (özellikle idrar yaparken veya cinsel ilişki sırasında)
-
Deride renk değişikliği (pigment artışı veya azalması)
Bu belirtiler sürekli hale geldiğinde kişinin günlük yaşamını, cinsel yaşamını ve ruh sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir.
Tanı Nasıl Konur?
Vulvada egzama tanısı genellikle hastanın şikayetleri ve fiziksel muayene ile konur. Ancak aşağıdaki yöntemler de tanıyı netleştirmeye yardımcı olabilir:
-
Cilt muayenesi: Dermatolog veya jinekolog, bölgeyi gözlemleyerek tanı koyabilir.
-
Alerji testleri: Alerjik kontakt dermatit şüphesi varsa, patch testi ile hangi maddeye alerji olduğu saptanabilir.
-
Biyopsi: Şüpheli veya iyileşmeyen vakalarda, cilt biyopsisi yapılarak egzama dışında başka hastalıkların (örneğin liken sklerozus, vulvar kanser öncülleri) olup olmadığı araştırılabilir.
Tedavi Yöntemleri
Vulvada egzama tedavisi, altta yatan nedene ve hastalığın şiddetine göre değişir. Tedavi genellikle üç ana başlıkta ele alınır: ilaç tedavisi, cilt bakım önerileri ve tetikleyicilerden uzak durma.
1. Topikal (Yüzeysel) Tedavi
-
Kortikosteroid kremler: Kaşıntı ve inflamasyonu azaltmak için kullanılır. Doktor kontrolünde, kısa süreli ve düşük dozda kullanılmalıdır.
-
Nemlendirici kremler: Cildin kurumasını engelleyerek kaşıntıyı azaltır. Parfümsüz ve hassas ciltler için üretilmiş ürünler tercih edilmelidir.
-
Antihistaminikler: Alerjik reaksiyonu ve kaşıntıyı azaltmak için ağız yoluyla verilebilir.
2. İleri Tedavi Yöntemleri
-
İmmünmodülatör kremler: Takrolimus veya pimekrolimus içeren kremler, steroid kullanılamayan vakalarda tercih edilebilir.
-
Antibiyotik veya antifungal ilaçlar: Enfeksiyon gelişmişse (bakteriyel veya mantar), uygun tedavi gerekir.
-
Psikolojik destek: Stresle bağlantılı egzama durumlarında psikolojik destek ve gerekirse antidepresan tedavisi faydalı olabilir.
Günlük Yaşamda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tedaviye ek olarak yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler, vulvada egzamanın tekrarlamasını önleyebilir:
-
Kokulu sabun, duş jeli, ped, iç çamaşırı yumuşatıcılarından kaçının.
-
Pamuklu, gevşek iç çamaşırları tercih edin. Sentetik kumaşlardan uzak durun.
-
Bölgeyi nemli bırakmayın. Duş sonrası iyice kurulayın.
-
Sık duş almaktan ve aşırı temizlikten kaçının.
-
Cinsel ilişkiden sonra bölgeyi ılık suyla durulamak faydalı olabilir.
-
Stresten uzak durmaya çalışın. Gerekirse psikolojik destek alın.
Vulvada Egzama ile Karıştırılabilecek Durumlar
Bazı hastalıklar, egzama ile benzer belirtiler gösterebilir. Bu nedenle doğru tanı için doktora başvurmak önemlidir. Karıştırılabilecek durumlar şunlardır:
-
Liken sklerozus
-
Liken planus
-
Mantar enfeksiyonları (kandidiyazis)
-
Genital herpes
-
Vulvar intraepitelyal neoplazi (kanser öncesi lezyonlar)
Erken Müdahale, Kalıcı Rahatlama Sağlar
Vulvada egzama, kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilecek bir cilt hastalığıdır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile belirtiler kontrol altına alınabilir ve nükslerin önüne geçilebilir. Hijyen alışkanlıklarının düzenlenmesi, doğru ürünlerin kullanımı ve stres yönetimi tedavinin başarısı için kritik öneme sahiptir.