Kadına yönelik şiddet, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de toplumsal bir sorun olarak varlığını sürdürmektedir. Fiziksel, psikolojik, ekonomik ve cinsel boyutları olan bu şiddet türü, yalnızca bireyleri değil, toplumu da derinden etkileyen ciddi bir insan hakları ihlalidir. Bu sorunun çözümü, toplumsal bilinçlenme ile birlikte etkili ve caydırıcı hukuki düzenlemeleri gerektirir. Türkiye, hem ulusal mevzuatı hem de taraf olduğu uluslararası sözleşmeler aracılığıyla kadına yönelik şiddetle mücadelede hukuki altyapısını geliştirmiştir. Bu yazıda, kadına yönelik şiddetle mücadelede yürürlüğe konulan başlıca hukuki düzenlemeler, bu düzenlemelerin etkinliği ve mevcut sorunlar ele alınacaktır.
Kadına Yönelik Şiddetin Tanımı ve Türleri
Kadına yönelik şiddet, yalnızca fiziksel saldırılarla sınırlı değildir. Bu kavram; kadının bedenine, ruhuna, özgürlüğüne, haklarına zarar veren her türlü eylemi kapsar. Şiddetin başlıca türleri şunlardır:
-
Fiziksel Şiddet: Dövme, itme, yaralama gibi doğrudan bedene yönelik eylemler.
-
Psikolojik Şiddet: Tehdit, hakaret, aşağılama, izolasyon gibi ruhsal baskılar.
-
Ekonomik Şiddet: Kadının maddi kaynaklarını kontrol etme, çalışmasını engelleme.
-
Cinsel Şiddet: Rızaya dayanmayan cinsel eylemler, taciz, tecavüz gibi davranışlar.
-
Siber Şiddet: Dijital mecralarda taciz, tehdit, özel bilgilerin yayılması.
Bu çeşitlilik, şiddetin önlenmesi ve mağdurların korunması için kapsamlı ve ayrıntılı hukuki düzenlemelere ihtiyaç olduğunu ortaya koyar.
Uluslararası Hukuki Düzenlemeler
İstanbul Sözleşmesi
Kadına yönelik şiddetle mücadelede en önemli uluslararası belgelerden biri Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesidir. Kamuoyunda İstanbul Sözleşmesi olarak bilinen bu sözleşme, 2011 yılında İstanbul’da imzaya açılmış ve Türkiye tarafından ilk imzalayan ülke olmuştur.
İstanbul Sözleşmesi’nin amacı; kadına yönelik her türlü şiddeti önlemek, mağdurları korumak ve failleri cezalandırmak için etkili mekanizmalar kurmaktır. Bu sözleşme, devletlere kapsamlı yükümlülükler getirir ve kadınlara yönelik şiddeti insan hakları ihlali olarak tanımlar.
Ancak Türkiye, 2021 yılında Cumhurbaşkanlığı kararıyla İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmiştir. Bu karar, hem ulusal hem de uluslararası kamuoyunda yoğun tartışmalara yol açmıştır. Sözleşmeden çekilme, kadın hakları savunucuları tarafından bir geri adım olarak değerlendirilmiştir.
CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi)
Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen CEDAW, kadınlara karşı ayrımcılığın her türlüsünü yasaklayan temel belgelerden biridir. Türkiye, 1985 yılında CEDAW’a taraf olmuş ve bu çerçevede düzenli olarak rapor sunma yükümlülüğünü kabul etmiştir. CEDAW, kadına yönelik şiddetin önlenmesini devletlerin temel görevi olarak görür ve eşitlik ilkesini hukuki bir zemine oturtur.
Ulusal Hukuki Düzenlemeler
6284 Sayılı Kanun
Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 Sayılı Kanun, Türkiye’de kadına yönelik şiddetle mücadelede en kapsamlı iç hukuk düzenlemesidir. Bu yasa, 2012 yılında yürürlüğe girmiştir ve İstanbul Sözleşmesi’nin hükümleriyle uyumlu olarak hazırlanmıştır.
Kanunun öne çıkan yönleri şunlardır:
-
Şiddet mağduru kadının mahkemeye başvurmadan da koruma kararı alabilmesi.
-
Şiddet uygulayan kişiye yönelik uzaklaştırma, iletişim yasağı, tedavi ve danışmanlık yükümlülüğü gibi önlemlerin alınması.
-
Geçici maddi yardım, barınma, psikolojik destek, kreş hizmeti gibi sosyal desteklerin sağlanması.
-
Şiddet mağdurlarına yönelik gizlilik kararı uygulanabilmesi (adres, kimlik bilgileri vs.)
Ancak uygulamada bu yasanın tam olarak işletilememesi, kolluk kuvvetlerinin yetersiz eğitimi ve bürokratik engeller gibi sorunlar sıklıkla gündeme gelmektedir.
Türk Ceza Kanunu (TCK)
Türk Ceza Kanunu, kadına yönelik şiddet içeren eylemleri suç olarak düzenlemektedir. Özellikle:
-
Kasten yaralama (TCK md. 86)
-
Cinsel saldırı (TCK md. 102)
-
Taciz ve tehdit (TCK md. 105, 106)
-
Zorla evlendirme, küçük yaşta evlilik
-
Töre saikiyle işlenen suçlar (ağırlaştırıcı neden olarak ele alınır)
Bu düzenlemeler, faillerin cezalandırılmasını amaçlamaktadır. Ancak cezaların caydırıcılığı ve etkin biçimde uygulanması, adalet sistemine güven açısından büyük önem taşımaktadır.
Diğer Düzenlemeler
Kadına yönelik şiddetle mücadelede etkili olabilecek diğer bazı düzenlemeler şunlardır:
-
Anayasa’nın 10. maddesi: Kadın-erkek eşitliğini güvence altına alır.
-
İş Kanunu: Kadınların işyerinde ayrımcılığa ve tacize uğramaması için bazı hükümler içerir.
-
Medeni Kanun: Kadının boşanma, nafaka, velayet gibi konularda haklarını düzenler.
Mevcut Uygulama Sorunları
Hukuki düzenlemeler önemli bir temel oluştursa da uygulamadaki aksaklıklar bu mücadelenin en zayıf halkasıdır. Karşılaşılan başlıca sorunlar şunlardır:
-
Koruma kararlarının etkin uygulanmaması
-
Kolluk kuvvetlerinin ve yargının yetersiz eğitimi
-
Mağdurların yeterince desteklenmemesi
-
Toplumda yaygın olan ataerkil zihniyetin hukuki mekanizmaları gölgelemesi
-
Şiddet olaylarının yeterince ciddiye alınmaması
-
Şikayet sonrası süreçte mağdurun tekrar mağdur edilmesi
Bu sorunların çözümü, yalnızca yasal düzenlemeyle değil, aynı zamanda kurumsal işleyişin güçlendirilmesiyle mümkündür.
Kadına yönelik şiddetin önlenmesi, sadece hukuki düzenlemelerle değil, çok boyutlu ve bütüncül politikalarla sağlanabilir. Bu kapsamda şu öneriler sıralanabilir:
-
Hukukun etkin uygulanması: Mevcut yasalar tavizsiz ve eşit şekilde uygulanmalıdır.
-
Kadınlara yönelik özel eğitim programları: Haklarını bilen kadın, şiddete karşı daha güçlü durabilir.
-
Toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimi: Okullarda ve kamu kurumlarında bu eğitimler yaygınlaştırılmalıdır.
-
Kadın sığınma evlerinin artırılması ve güçlendirilmesi
-
Kolluk kuvvetlerinin şiddetle mücadelede özel olarak eğitilmesi
-
Medyanın şiddetle mücadelede sorumlu yayın politikası benimsemesi
Sonuç olarak, kadına yönelik şiddetle mücadelede hukuk vazgeçilmez bir araçtır. Ancak hukukun etkinliği, onu uygulayan iradeye, kurumsal mekanizmalara ve toplumsal zihniyete bağlıdır. Türkiye’deki hukuki düzenlemeler, kadını korumaya yönelik önemli kazanımlar içermektedir. Ancak bu düzenlemelerin başarıya ulaşması, toplumsal değişimle ve siyasi kararlılıkla desteklenmelidir.
