Kadınlarda kısırlık (infertilite), bir çiftin korunmasız düzenli cinsel ilişkiye rağmen en az 1 yıl boyunca hamile kalamaması durumudur. Bu durum, yalnızca kadına özgü bir problem değildir; ancak gebelik kadının vücudunda gerçekleştiği için, kadın sağlığı bu süreçte çok kritik bir rol oynar. Kadınlarda kısırlık; hormonal dengesizliklerden yapısal sorunlara, yaşam tarzı faktörlerinden genetik nedenlere kadar pek çok etkene bağlı olarak gelişebilir.
Bu yazıda kadınlarda kısırlığın ne olduğu, en sık karşılaşılan nedenleri, belirtileri ve tanı sürecine dair detaylı bilgiler yer almaktadır.
KADINLARDA KISIRLIK NEDİR?
Tıbbi olarak infertilite, bir yıl boyunca düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen gebelik oluşmaması olarak tanımlanır. Kadınlarda bu durum, yumurtlama, döllenme, embriyo oluşumu ve rahme yerleşme gibi aşamalardan herhangi birinin düzgün gerçekleşmemesinden kaynaklanabilir.
Eğer kadın 35 yaşın üzerindeyse, bu süre 6 ay olarak kabul edilir çünkü yaş ilerledikçe doğurganlık kapasitesi doğal olarak azalır.
KADINLARDA KISIRLIK NEDENLERİ
Kadınlarda kısırlığın en yaygın nedenleri aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:
1. Ovulasyon (Yumurtlama) Problemleri
Yumurtlama, gebelik için temel bir adımdır. Kadınlar her ay düzenli olarak bir yumurta üretmelidir. Aşağıdaki durumlar yumurtlamayı etkileyebilir:
-
Polikistik Over Sendromu (PCOS): En sık görülen yumurtlama bozukluğudur.
-
Tiroid Bozuklukları: Hem hipotiroidi hem de hipertiroidi doğurganlığı olumsuz etkileyebilir.
-
Hiperprolaktinemi: Prolaktin hormonunun fazla salgılanması yumurtlamayı baskılayabilir.
-
Aşırı zayıflık, aşırı kilo, aşırı egzersiz veya stres: Tüm bu durumlar hormonal dengeyi bozarak yumurtlamayı engelleyebilir.
2. Fallop Tüplerinin Tıkanıklığı veya Hasarı
Fallop tüpleri, yumurtanın rahme taşındığı kanallardır. Bu tüpler tıkalıysa, döllenme gerçekleşemez.
-
Geçirilmiş pelvik enfeksiyonlar
-
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (örneğin klamidya)
-
Endometriozis
-
Önceden geçirilmiş dış gebelik veya ameliyatlar
3. Rahim (Uterus) ve Serviks Problemleri
Rahim içinde veya rahim ağzında bulunan yapısal problemler döllenmiş embriyonun tutunmasını engelleyebilir.
-
Miyomlar
-
Polipler
-
Rahim şekil bozuklukları (septum, çift rahim vs.)
-
Rahim içi yapışıklıklar (Asherman sendromu)
4. Endometriozis
Endometriozis, rahim iç duvarını oluşturan dokunun rahim dışında büyümesidir. Bu durum fallop tüplerinde yapışıklıklara, yumurtalık fonksiyonlarının bozulmasına ve iltihaplanmaya neden olarak kısırlığa yol açabilir.
5. Yaş Faktörü
Kadınlarda doğurganlık 30’lu yaşların ortasından sonra azalmaya başlar, 40 yaş sonrasında ise oldukça düşer. Yumurtalık rezervi azalır ve yumurtaların kalitesi bozulur.
6. Bağışıklık Sistemi Bozuklukları
Nadir durumlarda, kadınların bağışıklık sistemi sperm hücrelerini yabancı olarak algılayıp saldırıya geçebilir. Bu durum gebelik oluşumunu zorlaştırabilir.
KADINLARDA KISIRLIK BELİRTİLERİ
Kadınlarda kısırlığın temel belirtisi, korunmasız ilişkiye rağmen hamile kalamamaktır. Ancak bunun dışında bazı belirtiler kısırlığın altında yatan nedeni gösterebilir:
-
Düzensiz veya hiç görülmeyen adet döngüsü
-
Çok ağrılı adet sancıları
-
Cinsel ilişki sırasında ağrı
-
Kilo alımı, sivilcelenme, aşırı tüylenme (özellikle PCOS’ta)
-
Süt benzeri meme akıntısı (prolaktin yüksekliğinde)
-
Pelvik ağrılar
Bu belirtiler, hormonal dengesizlikler veya üreme organlarındaki fiziksel sorunların habercisi olabilir.
KISIRLIK TANISI NASIL KONUR?
Kadınlarda kısırlığın tanısı, ayrıntılı bir değerlendirme süreci gerektirir. Genellikle aşağıdaki adımlar izlenir:
1. Detaylı Tıbbi Öykü ve Fiziksel Muayene
Doktor, adet düzeni, geçmiş hastalıklar, geçirdiği ameliyatlar, cinsel yaşamı ve yaşam tarzını değerlendirir.
2. Hormon Testleri
Kan testleri ile FSH, LH, AMH, TSH, prolaktin gibi hormon seviyelerine bakılarak yumurtlama kapasitesi ölçülür.
-
AMH (Anti-Müllerian Hormon): Yumurtalık rezervini gösterir.
-
FSH ve LH: Yumurtlamanın sağlıklı olup olmadığını anlamada yardımcıdır.
3. Ultrasonografi
Pelvik ultrason ile yumurtalıklar ve rahim incelenir. Kist, miyom, polip gibi yapılar tespit edilebilir.
4. HSG (Histerosalpingografi) – Rahim Filmi
Rahim boşluğu ve fallop tüplerinin açıklığı değerlendirilir. Tüplerin tıkalı olup olmadığı tespit edilebilir.
5. Laparoskopi (Gerekirse)
Endometriozis veya yapışıklık gibi durumların tanısı için karın içine kamera ile bakılır.
6. Erkek Partnerin Değerlendirilmesi
Kadınla birlikte erkek partnerin de sperm analizi yaptırması gerekir. Kısırlık, çift kaynaklı da olabilir.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ
Kadınlarda kısırlık tedavisi, nedenine göre değişir:
-
Yumurtlama problemi varsa: İlaçla yumurtlama uyarılır.
-
Tüpler tıkalıysa: Cerrahi müdahale veya tüp bebek önerilir.
-
Endometriozis varsa: Laparoskopik tedavi ve ardından aşılama ya da tüp bebek uygulanabilir.
-
İleri yaş veya düşük yumurta rezervi: Tüp bebek daha etkili bir seçenek olabilir.
Kadınlarda kısırlık, fiziksel ve duygusal olarak zorlayıcı bir süreç olabilir. Ancak modern tıpta tanı ve tedavi olanaklarının gelişmesiyle birlikte, kısırlığın birçok nedeni başarılı şekilde tedavi edilebilmektedir. En önemlisi, zamanında bir uzmana başvurarak detaylı bir değerlendirme yapılmasıdır. Kısırlık kader değildir; doğru tanı ve sabırlı bir yaklaşımla çoğu çift sağlıklı bir şekilde çocuk sahibi olabilir.
