Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi, çalışma şekline ve statüsüne göre üç ana gruba ayrılır: 4A (SSK), 4B (Bağ-Kur) ve 4C (Emekli Sandığı – memurlar). Her bir statü, kadın çalışanlar açısından farklı emeklilik şartları, prim ödeme düzenleri ve avantajlar içerir. Kadınların iş gücündeki durumu, doğum, çocuk bakımı, esnek çalışma gibi nedenlerle erkeklere kıyasla daha fazla değişken içerdiği için bu statüler arasındaki farkları bilmek büyük önem taşır. Bu yazıda, kadınların emekliliğini etkileyen 4A, 4B ve 4C arasındaki temel farkları, avantajları ve dezavantajları ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

1. 4A – SSK (İşçi Statüsü) Kadınların Emeklilik Şartları

4A kapsamında çalışan kadınlar, özel sektör çalışanlarını ve bir işverene bağlı olarak maaşlı çalışan kişileri kapsar. Türkiye’de kadın çalışanların büyük çoğunluğu bu statü içerisindedir.

1.1. Prim Gün Sayısı

4A’lı kadınların emekli olabilmesi için prim gün şartı genellikle 5.000 – 5.975 gün arasında değişir. Bu rakam sigorta başlangıç tarihine göre kademelidir.

1.2. Emeklilik Yaşı

Kadınlarda SSK kapsamında emeklilik yaşı sigorta girişine göre belirlenir:

Göz Atın

Kadın Gündemi

Bakan Göktaş’tan öneri: Aile, milli kimlik ve inanç köklerine sahip çıkın

Kadın Gündemi

Kadınlar 1.Lig’de lider takımlar namağlup mücadele edecek

Kadın Gündemi

Stajyer doktora isyan eden kadın hastaneye video çekti

• 1999 öncesi girişler: 40–48 yaş arasında emekli olabilme imkânı

• 1999–2008 arası girişler: 56 yaş

• 2008 sonrası girişler: 58–65 yaş arası kademeli

1.3. Avantajları

• En esnek emeklilik koşulları bu statüdedir.

• Doğum borçlanması hakkı 3 çocuğa kadar tanınır.

• Kısmi emeklilik imkânı vardır (3.600 gün – 58/61 yaş).

• İşten ayrılma veya ara verme durumunda prim ödemeyi işveren yapar, çalışan aktif katkı yapmaz.

1.4. Dezavantajları

• Kayıt dışı çalışma riski yüksektir.

• İşten ayrılmalar emeklilik sürecini bölebilir.

• Prim ödemeleri düzensiz olabilir.

2. 4B – BAĞ-KUR (Esnaf – Kendi İşini Yapan Kadınlar)

4B sistemi, kendi adına işyeri işleten, serbest meslek sahibi ya da vergi kaydı bulunan kadınları kapsar. Ayrıca ev hanımları isteğe bağlı sigorta ile 4B’den prim ödeyebilir.

2.1. Prim Gün Sayısı

4B kapsamında prim gün şartı SSK’ya göre daha yüksektir:

• Tam emeklilik için 9000 gün

• Kısmi emeklilik için 5400 gün

2.2. Emeklilik Yaşı

Bağ-Kur’da kadınların emeklilik yaşı genellikle 58 olarak başlar ve kademeli artar. 2008 sonrası girişlerde yaş 58/65 aralığına kadar kademelidir.

2.3. Avantajları

• Kendi adına çalışan kadınlar için sosyal güvenlik sağlar.

• Ev hanımları isteğe bağlı prim ile emeklilik hakkı elde edebilir.

• Prim ödemesi kişi tarafından kontrol edilebilir.

2.4. Dezavantajları

• Prim gün şartı çok yüksektir (9000 gün).

• Primleri kişi kendisi ödediği için ekonomik olarak zorlayıcıdır.

• Doğum borçlanması hakkı her zaman SSK kadar avantajlı değildir.

• SSK’ya göre daha geç emeklilik söz konusudur.

3. 4C – Emekli Sandığı (Memur) Kadınların Emeklilik Şartları

4C, devlet kadrolarında çalışan kadınları kapsar: öğretmenler, hemşireler, polisler, memurlar, akademisyenler gibi.

3.1. Prim Gün Sayısı

4C kapsamında prim günü daha sistematik bir biçimde işler. Memurlar için prim gün sayısı:

• 9000 gün (25 yıl hizmet süresi)

3.2. Emeklilik Yaşı

Kadın memurlar için emeklilik yaşı genellikle 58 olarak belirlenmiştir, ancak 2008 sonrası giriş yapanlarda kademeli olarak 65’e kadar çıkmaktadır.

3.3. Avantajları

• En güvenli ve düzenli prim yapısı bu statüdedir.

• Kadın memurlar yıpranma payına (fiili hizmet zammı) daha kolay erişebilir (polis, hemşire, infaz koruma memuru vb.).

• İş güvencesi, kesintisiz prim avantajı sağlar.

• Malulen emeklilik, görevden doğan yaralanma gibi durumlarda daha koruyucu bir yapıya sahiptir.

3.4. Dezavantajları

• İşten ayrılıp özel sektöre geçildiğinde statü değişir, emeklilik hesaplaması karmaşık hâle gelir.

• Prim gün sayısı yüksek olduğu için bazı kadınlar 25 yıl hizmet süresini tamamlamakta zorlanabilir.

4. Üç Statünün Kadınlar Açısından Karşılaştırılması

5. Kadınlar İçin Doğru Statü Hangisi?

Bu seçimin cevabı kişinin çalışma modeline göre değişir:

• Özel sektörde çalışan kadınlar için: 4A en avantajlı

Düşük prim günü, daha esnek yaş şartı ve doğum borçlanması nedeniyle kadınların en çabuk emekli olabildiği statüdür.

• Kendi işini yapan kadınlar için: 4B zor ama gerekli

9000 gün zorlayıcı olsa da bağımsız çalışan kadınların tek yolu 4B’dir. İsteğe bağlı sigorta da bu statüye bağlanır.

• Kamu çalışanı kadınlar için: 4C en güvenli

Düzenli prim ödemesi ve yıpranma payı gibi avantajlarla devlet memuru kadınların emekliliği daha sistematik ilerler.

6. Hangi Statüden Emekli Olacağım?

Bir kadının hangi statüden emekli olacağı, son 7 yıl (son 2520 gün) içerisindeki ağırlıklı çalışmaya göre belirlenir:

• Son 7 yılda en çok 4A’da çalıştıysa → SSK’dan emekli olur.

• En çok 4B’de çalıştıysa → Bağ-Kur’dan emekli olur.

• En çok 4C’de çalıştıysa → Emekli Sandığı’ndan emekli olur.

Bu nedenle bazı kadınlar daha kolay emekli olabilmek için son yıllarında 4A’ya geçiş yapar.

Her Kadın İçin Farklı Bir Emeklilik Yolu

Kadınların emekliliğini belirleyen en önemli faktörler:

• Statü (4A – 4B – 4C)

• Sigorta başlangıç tarihi

• Prim günü

• Doğum borçlanması

• Çalışma sürekliliği

• Yıpranma payı

Görüldüğü gibi her statü farklı fırsatlar ve zorluklar içerir. Özel sektör kadınları SSK ile daha erken emekli olabilirken, memur kadınlar güvenli ama uzun bir hizmet süreci ile emekli olur. Kendi işini yapan kadınlarda ise süreç daha yorucu olabilir.