Kadınlarda normalin üzerinde ve erkek tipi olarak tanımlanan tüylenme artışı, tıbbi olarak “hirsutizm” olarak adlandırılır. Yüz, çene, göğüs, sırt, karın ve kalça gibi bölgelerde kalın ve koyu renkli tüylerin ortaya çıkması, çoğu zaman kadınlar için estetik kaygıların ötesinde bir sağlık probleminin habercisi olabilir. Bu yazıda, hirsutizmin ne olduğu, nedenleri, teşhisi ve tedavi yöntemleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Hirsutizm Nedir?
Hirsutizm, kadınlarda androjen (erkeklik hormonu) seviyelerinin artmasına bağlı olarak ortaya çıkan, genellikle erkek tipi olarak nitelenen bölgelerde aşırı tüylenme durumudur. Kadınlarda normalde de düşük düzeyde androjen hormonları bulunur. Ancak bu hormonların seviyesindeki artış veya vücudun bu hormonlara karşı duyarlılığının yükselmesi sonucunda kıllanma artışı meydana gelebilir.
Bu durum çoğunlukla 20’li yaşlarda fark edilmeye başlanır ancak ergenlik döneminden itibaren de görülebilir. Hirsutizm bazı kadınlarda yalnızca estetik bir sorun olarak değerlendirilirken, bazı vakalarda altında ciddi hormonal bozukluklar yatabilir.
Hirsutizm ile Sıklıkla Karıştırılan Durumlar
Hirsutizm, genetik olarak vücutta kıllanma yoğunluğu fazla olan bireylerde ya da bazı etnik kökenlerde doğal olarak görülebilen bir durumla karıştırılabilir. Ayrıca bazı kadınlarda tüylenme artışı olmaksızın, vücutta androjen kaynaklı başka belirtiler de ortaya çıkabilir. Bu durumda “hiperandrojenizm” adı verilen durumdan söz edilir. Hirsutizm ise bu belirtilerden sadece biridir.
Kadınlarda Tüylenmenin (Hirsutizmin) Başlıca Nedenleri
1. Polikistik Over Sendromu (PCOS)
Hirsutizmin en yaygın nedenlerinden biri Polikistik Over Sendromu’dur. PCOS, yumurtalıklarda birçok küçük kistin oluştuğu, adet düzensizlikleri, kilo artışı, akne ve tüylenme gibi belirtilerle kendini gösteren bir hormonal bozukluktur.
Bu sendromda yumurtalıklar normalden fazla androjen üretir ve bu da erkek tipi tüylenmeye neden olur. PCOS, üreme çağındaki kadınların yaklaşık %5-10’unu etkileyen yaygın bir sağlık problemidir.
2. İdiopatik Hirsutizm
Bazı kadınlarda hirsutizm olmasına rağmen hormon seviyeleri normal olabilir. Bu durumda “idiopatik hirsutizm” tanısı konur. Genetik faktörler, vücudun androjenlere olan duyarlılığının artması bu duruma neden olabilir. Genellikle Akdeniz, Orta Doğu ve Güney Asya kökenli kadınlarda daha yaygındır.
3. Adrenal Bez Bozuklukları
Böbreküstü bezleri, androjen üretiminde önemli bir rol oynar. Bu bezlerin aşırı androjen üretmesi durumunda tüylenme artabilir. En sık görülen adrenal hastalıklar şunlardır:
-
Konjenital Adrenal Hiperplazi (Doğuştan adrenal bez bozukluğu): Enzim eksikliklerine bağlı olarak androjen üretimi artar.
-
Cushing Sendromu: Kortizol hormonunun fazla salgılanmasıyla birlikte androjen düzeyleri de artabilir.
-
Adrenal tümörler: Nadir görülmekle birlikte hirsutizme neden olabilir.
4. Yumurtalık Tümörleri
Yumurtalıklarda oluşan bazı iyi ya da kötü huylu tümörler, androjen üretimini artırarak tüylenme artışına yol açabilir. Bu durum hızlı gelişen ve ilerleyen hirsutizm ile kendini gösterebilir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
5. İlaçlar
Bazı ilaçlar hirsutizme neden olabilir. Özellikle aşağıdaki ilaç grupları dikkatle değerlendirilmelidir:
-
Anabolik steroidler
-
Danazol (endometriozis tedavisinde kullanılır)
-
Testosteron ve türevleri
-
Kortikosteroidler
-
Minoksidil (saç dökülmesi tedavisinde kullanılır)
Bu ilaçların bırakılmasıyla birlikte tüylenmede azalma gözlenebilir.
6. Tiroid Bozuklukları ve İnsülin Direnci
Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi) hormonal dengeleri bozarak tüylenmeye neden olabilir. Ayrıca, insülin direnci ve tip 2 diyabet de androjen seviyelerini etkileyerek dolaylı yoldan hirsutizme katkıda bulunabilir.
Hirsutizmin Belirtileri
Hirsutizm genellikle aşağıdaki belirtilerle kendini gösterir:
-
Yüzde (özellikle çene ve üst dudak)
-
Göğüs çevresinde
-
Göbek çevresinde
-
Sırtta ve kalçada
-
Bacak içlerinde koyu, kalın ve sert tüylerin oluşumu
Ayrıca şu durumlar da görülebilir:
-
Adet düzensizlikleri
-
Akne ve yağlı cilt
-
Saç dökülmesi (erkek tipi kellik)
-
Ses kalınlaşması (ileri vakalarda)
Hirsutizm Tanısı Nasıl Konur?
Hirsutizm tanısı, hastanın tıbbi öyküsü ve fizik muayenesine dayanarak konur. Ancak altta yatan nedeni belirlemek için bazı testler gerekebilir:
-
Hormon testleri: Testosteron, DHEA-S, LH, FSH, prolaktin ve tiroid hormon düzeyleri ölçülür.
-
Ultrasonografi: Yumurtalıklarda kist varlığını değerlendirmek için kullanılır.
-
BT/MR görüntüleme: Tümör şüphesi varsa adrenal bezler ve yumurtalıklar değerlendirilir.
Hirsutizmin şiddeti genellikle Ferriman-Gallwey skoru adı verilen bir sistemle derecelendirilir.
Tedavi Yöntemleri
Hirsutizm tedavisinde amaç hem tüylenmeyi azaltmak hem de altta yatan sebebi ortadan kaldırmaktır. Tedavi genellikle birkaç ay süren uzun soluklu bir süreçtir.
1. Medikal Tedavi
-
Doğum kontrol hapları: Hormonları düzenleyerek androjen seviyelerini düşürür.
-
Anti-androjen ilaçlar: Spironolakton, flutamid gibi ilaçlar androjen etkilerini bloke eder.
-
İnsülin duyarlılığını artıran ilaçlar: Metformin, özellikle PCOS hastalarında etkilidir.
2. Kozmetik Yöntemler
-
Lazer epilasyon
-
Elektroliz
-
Tüy dökücü kremler
Bu yöntemler medikal tedaviye ek olarak uygulanabilir.
3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
-
Kilo vermek, androjen seviyelerini düşürmede etkili olabilir.
-
Dengeli beslenme ve düzenli egzersiz, özellikle PCOS hastalarında önemli faydalar sağlar.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Aşağıdaki durumlar söz konusuysa mutlaka bir endokrinolog ya da kadın hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır:
-
Tüylenme hızlı bir şekilde artıyorsa
-
Adet düzensizliği varsa
-
Ses kalınlaşması, kas kitlesinde artış gibi diğer erkekleşme belirtileri varsa
-
Ciltte ciddi akne ve saç dökülmesi mevcutsa
Hirsutizm, kadınlarda sıkça görülen fakat çoğu zaman ihmal edilen bir durumdur. Estetik bir sorun gibi görünse de altında yatan hormonal dengesizlikler ya da ciddi hastalıklar söz konusu olabilir. Bu nedenle erken teşhis ve doğru tedavi ile hem sağlığın korunması hem de yaşam kalitesinin artırılması mümkündür.
Kadınlarda tüylenme artışı fark edildiğinde, uzman bir doktora danışmak en doğru adım olacaktır. Unutulmamalıdır ki, vücudun verdiği her sinyal bir mesaj taşır ve dikkate alınmalıdır.
